İMAMA UYAN KİMSENİN HALLERİ

Hanefi mezhebine göre, imama uyan kimsenin, müdrik, lahik ve mesbuk olmak üzere üç hali vardır.

  Müdrik:  Müdrik, namazın başından sonuna kadar, aralıksız imama uyan ve bütün rekâtları imamla beraber kılan kimsedir.

 

  Lâhik: İmamla beraber namaza başlamasına rağmen, namazın bütün rekâtlarını veya bir bölümünü imamla kılamayan kimsedir. Örneğin, imamla beraber nazma başladığı halde uyku, gaflet, zahmet, abdestin bozulması veya mukim olduğu halde seferi bir kimseye uyma gibi özürler sebebiyle ya da özürsüz olarak, imamdan önce rükû ve secdeye varma sebebiyle ya da özürsüz olarak, imamdan önce rükû ve secdeye varma sebebiyle namazın bütününü veya bazı rekâtlarını imamla birlikte kılmayı kaçıran kimselere lâhik denir. 

     Lahik olan kimse, kaçırdığı rekâtlarda, baştan sona imama uymuş olan kimse gibi hareket eder. Bu kimsenin imama iktidası (uyması) bozulmaz. Kılamadığı rekâtları kaza ederken, kıraat yapmaz ve sehiv secdesi yapmaz. Çünkü imama uyan kimse, kendi hatasından dolayı sehiv secdesi yapmaz.

     Bir kimse, imamla beraber ikinci rekâta başlayarak mesbuk durumuna düşer ve sonra bir veya daha fazla rekâtı imamla birlikte kılmayıp lâhik durumuna geçerse, geçmiş rekâtları kaza ederken kıraat yapması gerekir.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

    Mesbuk: İmama birinci rekâtta yetişemeyen ve daha sonraki rekâtlarda ona uyan kimsedir. Namaza sonradan yetişen kimse, birinci rekâttan sonra ve son oturuşta imam selâm vermeden önce imama uyan kimse cemaatle kılınan namaza yetişmiş olur ve mesbuk hükümlerine tabi bulunur. Bu duruma göre mesbuk, iki rekâtlı namazda ikinci rekât ve son oturuşta: dört rekâtlı namazda iki, üç ve dördüncü rekâtta veya son oturuşta üç rekâtl namazda ise iki ve dördüncü rekâtlarda imama uyan kimsedir.

       Kişi imama uyduğunda, o rekâta yetişmiş olması için imamla rükû yapması gerekir. Camiye giren kimse, imamı rükûda bulur, niyet edip ona uyarak ayakta beklerse, o rekâta yetişmiş olmaz. Çünkü cemaatle kılınan bir namazda imama rükûda yetişip imam henüz başını kaldırmadan rükû imkânını bulan kimse ancak o rekâta yetişmiş sayılır.

      Bunun gibi, niyet getirip imama yetişmek için rükûya eğilir, henüz rükû vaziyeti almadan imam başını kaldırırsa yine o rekâta yetişmiş olmaz. Cemaate gelen, imamı rükûda görürse, ayakta iftitah tekbirini getirip, rükûya eğilir. Tekbiri eğilirken söylerse, namazı sahih olmaz. İftitah tekbirini tam ayaktayken almak şarttır. Eğilmeden, imam kalkarsa, o rekâta yetişmemiş olur.

    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

    Subhâneke duasını okuma yer; eğer öğle ve ikindi namazı gibi gizli okunan namaz ise iftitah tekbirinden sonradır. Eğer kişi açıktan okunan namazda imama yetişmiş ise sağlam görüşe göre, Subhâneke’yi imamla okumaz.

Mesbuk Dört Meselede İmama Uyan Kimse Gibidir

Mesbuk olan kimse şu dört meselenin dışındaki bütün hallerde yalnız başına namaz kılan kimse gibidir. Ancak bu dört meselede imama uyan kimse gibidir:

 

  1-Mesbuk olan bir kimsenin, kaçırdığı rekâtı tek başına kaza ederken başka bir imama uyması, başka birisinin de ona uması caiz değildir.

 

  2-Mesbuk olan kimse, kaçırdığı rekâtları kaza ederken, yeni bir namaz için tekbir getirip kılmakta olduğu namazı keserse, birinci rekâtı kesmiş ve yeni bir namaza başlamış olur.

 

  3-Mesbuk olan kimse, kaçırdığı rekâtları kaza etmek için kalktığı zaman, imamın sehiv secdesi borcu bulunduğunu görürse, bu sehiv secdesi borcu kendisi imama uymadan önce olmuş olsa bile, kaza etmek için kalktığı rekâtın secdesini yapmamışsa geri dönerek imamla beraber sehiv secdesi yapar. Ancak namazın sonunda bu sehiv secdesini yapmak gerekir. Mesbuk olan kimse, tilavet secdesini kaza ederken de yukarıda anlattığımız gibi hareket etmelidir.

 

  4-Hanefi mezhebinde, mesbuk olan kimse, ittifakla teşrik tekbirlerini (Hanefi mezhebinde, kurban bayramında Arife günü sabah namazından başlayarak, bayramın üçüncü günü ikindi namazının vaktine kadar, mukim olan bir imamım arkasında cemaatle müstehap olarak eda edilen farz namazlardan sonra teşrik tekbirlerini getirmek vaciptir.) getirir. Yalnız başına namaz kılan kimse, İmam-ı Âzam’a göre teşrik tekbirlerini getiremez.

Mesbuk olan kimse, teşehhüd miktarı oturmadan, kaçırdığı rekâtları kaza etmek için kalkarsa namaz caiz değildir.

Mesbukla Alakalı Misaller

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

​

 

2)Akşam namazının ikinci rekâtında imama uyan kimse de birici rekât için bu şekilde harketet eder.

       Akşam namazının son rekâtında imama uyan kimse, Subhâneke’yi okur, imamla beraber o rekâtı kılıp teşehhütte bulunur, bundan sonra kalkar. Subhâneke ile Eûzu Besmeleyi, Fatiha ile bir miktar Kur’an okur, rükû ve secdelerden sonra oturur, yalnız Tahiyyat’ı okur, sonra “Allah-u Ekber” diyerek ayağa kalkar, Besmele ile bir miktar daha Kur’an-ı Kerim (zammı sure) okuyarak rükû ve secdelere varır, daha sonra son oturuşu yaparak, selam ile namazdan çıkar. Bu durumda üç defa teşehhütte bulunmuş olur.

 

3)Dört rekâtlı bir namazın son rekâtında imama uyan kimse, imam ile teşehhüde oturduktan sonra kalkar, Subhâneke, Eûzu ile Besmele’yi ve Fatiha ile bir miktar daha Kur’an okur, rükû ve secdelerden sonra oturur, yalnız Tahiyyat’ı okur, sonra kalkar. Besmele il

 

4)e Fatiha’yı ve bir miktar daha Kur’an okuyup rükû ve secdeler varır, oturmaksızın kalkar, yalnız Besmele ile Fatiha ile bir rekât daha kılarak son oturuş için oturur, Tahiyyat, Salli-Barik ve Rabbena Atina dualarını okuyarak selam verir.

 

5)Dört rekâtlı namazın üçüncü rekâtında imama uyan kimse, imamla beraber son oturuşta yalnız Tahiyyat’ı okur, sonra kalkar, Subhâneke, Eûzu-Besmele, Fatiha ve bir miktar Kur’an okuyup rükû ve secdelere varır, sonra kalkar, yalnız Fatiha ile bir miktar daha Kur’an okuyarak yine rükûya, secdelere varır, son oturuş için oturur. Tahiyyat, Salli-Barik ve Rabbena Atina dualarını okuyarak selam ile namazını tamamlar.

 

6)Dört rekâtlı bir namazın ikinci rekâtında imama uyan kimse, üç rekâtı imam ile beraber kılmış olur, teşehhütten sonra kalkar, Subhâneke, Eûzu-Besmele, Fatiha ve ilave bir sure okuduktan sonra rükû ve secdelere varır, son oturuşu yaparak, namazını selam ile tamamlar.

       

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

​

   Mesbukun İmam Selam Vermeden Önce Ayağa Kalkabileceği Haller

 

    Teşehhüt miktarı oturduktan sonra, imam daha selam vermeden önce, mesbukun kaçırdığı rekâtları kaza etmek üzere ayağa kalkması mekruhtur. Ancak aşağıdaki özürler sebebiyle imamın selamından önce kalkmak caiz olur:

a)Abdestin sıkışık olması,

b)Mestlerin mesh süresinin sona ermek üzere bulunması,

c)Özür sahibi olan kimsenin, abdestinin bozulması konusunda vaktin çıkmasından korkması,

d)Cuma namazında, imamın selamını beklediği takdirde, ikindi vaktinin girmesinden korkması,

e)Sabah namazında güneşin doğmasından veya iki bayram namazında öğle vaktinin girmesinden korkması. Bu durumlarda, mesbuk teşehhüt miktarı oturduktan sonra, imamın selamını beklemeksizin ayağa kalkabilir.

      İmama, birinci rekâttan sonraki rekâtlarda uyan kimse, kaçırdığı rekâtları kaza etmek üzere kalktığında kaç rekât kaçırdığını hatırlayamazsa, kendisiyle birlikte sonradan imama uyan başka bir mesbukun kaç rekât kılacağını mücerred izlemesi, namazının sıhhatine zarar vermez.  

     İmam daha selam vermeden mesbuk, tahiyyatı okuyup bitirmiş olsa susar, imamın selam vermesini bekler. Bu konuda doğru olan, mesbukun tahiyyatı yavaş yavaş okumasıdır.

     Şafii mezhebine göre, imama uyan kişi ya muvafık’tır ya da mesbuk’tur. Muvafık: İster birinci rekâtta olsun, ister başka rekâtta olsun, imamla beraber Fatiha’nın okunuşuna yetişen kimsedir.  Muvafık; özürsüz olarak kasten imamdan fiili bir rükun geride kalırsa örneğin; imam bir rüknu bitirdiği halde, muvafık henüz bu rüknu getirmemişse, bu az bir geri kalma olduğu için namazı batıl olmaz.

    Muvafık, imamdan fiilen iki rükun geri kalırsa, imam iki rüknü tamamladığı halde, muvafık bu rükunlardan öncekinde bulunuyorsa örneğin, imam secdeye eğilmeye başladığı halde, muvafık hala kıyamda kıraatte ise eğer herhangi bir özrü bulunmaksızın bunu yapmışsa namazı batıl olur. Ancak bir özrü varsa Fatiha’sını tamamlar ve kendi namazının sırasına göre, imamın arkasından üç veya daha fazla rükun geri kalmamak şartıyla devam eder.

    Mesbuk ise birinci rekâtta veya diğer rekâtlarda Fatiha okuyacak bir zaman içinde imama yetişemeyen kimsedir. Namazın bazı rekâtlarını imamla beraber kılmayı kaçırıp mesbuk durumuna düşen kimse, rükû caiz olacak kadar mutmain bir şekilde, imama rükûda yetişirse o rekâta yetişmiş olur. Mesbukun yetiştiği rekât, namazının evveli, tamamladığı rekâtlar ise namazın sonudur.

   Mesbuk olan kimse, sabah namazında imamla beraber Kunut duasını okuyup daha sonra namazını tamamladığında da Kunut duasını yeniden okur. (Muğni’l-Muhtac, 1/256; el-Mühezzeb, 1/95)